Diaries, 1943-1944

16 geslacht word zullen we toch wel een stukje vlees krijgen en dan nog wel een kalf daarbij. Maar tot nu aan toe hebben we alleen wat boelion [boullion] gehad met 2 boten [botten] en verder hebben wij nog niets gezien. Maar alles is goed als we de oorlog maar mogen beleven [overleven]. Vandaag is Adam naar Golm om een half kalf te verkopen. We zitten al met ongeduld te wachten of hij nog niet terug komt want daar hangt voor ons toch alles van af. De dag is vandaag snel gegaan. Heb gebreid en ben ik met de arm bezig van de pulover. 16 17 De hele dag is het regen en heb ik aldoor zo een sterk verlangen, eens weer met Moeder te zitten en met de jongen[s], zo te praten en naar hun gezichten te kijken. Ik geloof dat ook een dezer dagen Leo van Bram jarig is. O als jij nog leeft Bram Jettie en de kinderen, dan hebben we toch nog fam. Heel vaak zegge Chajim en ik zo. O als Bram nog leeft. Lang duurt alles. Bijna 2 jaar van huis weg en 1-1/2 jaar de fam dat ze niet meer leeft. Zo jong zijn ze weg uit het leven. Ik zie nog zo Maurits en Bep zitten bij on[s]in de Voorstr[aat]. Wat waren ze gelukkig. 4 weken 17

18 zijn ze getrouwd geweest. Maar een ding ben ik dankbaar . Ze hebben niet geweten dat ze naar de dood zijn gelopen. Toevallig heb ik vandaag zo gedacht. Die vrouwen in Sobibor waar van de man een beetje ziek was en is gaan liggen. Ze komen om 12 uur van hun werk doodmoe en willen snel meteen [illegible] [illegible] eten naar hun man toe, ze hebben ook honger die vrouwen dus alles gaat snel. Het is maar een uurtje dat je tesamen bent. Dan komen ze bij de bedden en zien ze geen man. Waar is mijn man, ze had niet nodig dat ver te zoeken. 18 19 Die morgen was er weer eens een opruiming gehouden onder de zieke mannen en dus allen doodgeschoten. Ja dat is me een geruststelling te weten dat ze de fam van ons dat niet hebben meegemaakt. Vergeten heb ik te ve[r]tellen dat mijn Chajim zich vandaag weer 100% voelt wat ge zondheid betreft. Geslapen heeft die man van mij de halve dag. Erg is dat hij heeft niets te doen. Nu is het wachten op Adam dat hij gelukkig en gezond thuis mag komen. Het is reeds half negen en kijken we al een uur uit en geen Adam. Ik ben al zo nerveus Tot mijn Chajim opeens hem ziet komen. God zei dank die zorg hebben we weer gehad. In donker geschreven 19

Maandag 3 Juli '44 Polen

Vandaag maar weer eens schrijven. De tijd gaat snel, het is reeds weer 14 dagen geleden dat ik heb geschreven en hoort men niet veel nieuws dat ons hoop zal geven, dat het einde van deze oorlog nadert. Veel kan ik niet schrijven want voor ons zijn alle dagen gelijk. Ik voel me de laatste paar dagen veel beter en heb ook geen koorst [koorts]. De Kratse zijn we nog niet vrij van en gaat Adam deze week[,] als alles goed gaat en hij komt nu gezond terug[,] naar Golm en koopt hij zalf en gaat naar de arts voor mij. Gisteren is Adam naar zijn 20 21 broer gevaren om 2 varkens te kopen en is hij nog niet terug. Hopelijk komt hij snel. Het is mij gelukt om goed te kunnen breien en heb ik voor Edek een pulover met[?] een broek gebreid , wat voor ons een groet geluk is want tot nu toe is daardoor de verstandhouding beter geworden. Ook een wonder ik zal voor Stefka een rok maken en heeft ze ook garen voor een rok voor mij gegeven . Ik heb n.m. geen rok alleen een lange broek. Dat is het nieuws wat wij beleven. Chajim zijn vinger groeit wild vlees en heeft hij veel last daarvan. Het is prachtig weer en verlang ik sterk weer eens buiten te kunnen lopen. Maar dat kan niet ?] wachten 21

[illegible] en hopen dat we ge [illegible]vannacht zo gedroomd [illegible] wat is mijn verlangen [Illegible] om weer eens met een vrouw te spreken. Nu al meer dan 8 maanden en heb ik niet ander gesproken dan met mijn man. Dat me alhoewel grote voldoening schenkt kan ik van tijd tot tijd dat verlangen niet onderdrukken. Ook weet ik niet hoe dat komt dat ik de laatste maanden helemaal geen sexuele verlangen heb. Misschien ben ik impotent en toch hou ik heel veel van mijn man. Hopelijk komt het van het leven dat we hier lijden. Ik zit de hele dag in mijn hemd verder heb ik niets aan en [illegible]ik me van mezelf. We hebben ons nu alweer in geen 22

14 dagen gewassen [illegible] [illegible] maakt geen[?] [illegible] [illegible] loopt alweer [illegible] [illegible] en is ons wachten op het middag eten wat [illegible] om 3 uur kan komen. De[?] hele Fam van de zwager loopt hier rond. -----------------s' Middags wij liggen een half uur doodstil. Onder ons word de deur toe gemaakt dus denken wij dat er niemand is tot opeens er hoesten was op stal[?]. Dus de zwager is nog beneden en wij hebben hard gesproken. Nu maar afwachten of hij ons ook heeft gehoord. Zo is er altijd wat [all underlined] [illegible] zitten we nu in doodse [stilte?] 4 uur Gelukkig heeft deze [illegible] [illegible] 23

24 wat ons geluk is want dan hadden we weg gemoeten van hier. Hopelijk gebeurd er verder ook niets en zullen we ons toch niet verraden. Adam vandaag terug. Verder nieuws niet aanwezig --------Sabbath 8 Juli '44 Vandaag is het zo warm dat al zit je stil je noch transpireert, en dan wij hier boven de stal, de vliegen eten ons op. Soms is het niet te harden. Maar [a fijn/enfin ?] een goed ding hebben we vandaag gehoort dat de moffen zich op alle fronten terugtrekken. Ach eigelijk moesten we vreugde hebben dat het 24 25 gaat zo goed op alle fronten. Maar kunnen we dat niet retrachten[?] was[t] er is gebeurd in deze oorlog en dat we zonder Fam zijn dan kan men geen vreugde hebben. Voor ons joden is deze oorlog reeds verloren. Want een jodin dat blijf ik altijd. Bewust wat anders. Adam had zullen varen naar Golm om zalf te kopen. Maar hij moet nog gaan. Altijd is er wat als er voor ons wat moet gebeuren. Nu zegt hij vangt men mensen op werk. Maar met dat alles zitten wij zonder zalf en het begint op mijn handen en voeten zich [zien?] weer blazen van die exeem zich te maken. Ja we hebben 25